Genç Kızlarda Çikolata Kisti
Genç Kızlarda Çikolata Kisti
Genç Kızlarda Çikolata Kisti
İlk adet ile birlikte genç kızlarda endometriozis başlayabilir. Bu durumda erken teşhis için genç kadınların bilinçlendirilmesi önemlidir. Çikolata kisti tedavisi ya da çaresi olmayan bir rahatsızlık olmasa da etkilediği ve ortaya çıktığı bölge sebebiyle tabu olabilecek rahatsızlıklar arasında yer alır. Özellikle ilk kez regl olan genç kadınlar için vücutlarındaki bu değişim olabildiğince zorludur.
Hem fiziksel hem de psikolojik değişimlerin yaşanmasına neden olan ilk adet döngüsü aynı zamanda kişinin kıyas yapamayacak kadar yabancı olduğu bir durumdur. Düzenli adet gören kadınlar herhangi bir sorun ya da farklılık olduğunu rahatlıkla anlayabilirken ilk kez regl olan genç kadınlar deneyimsizlikleri nedeniyle normal ya da anormal durumları anlayamazlar. Bu nedenle cinsel sağlık üzerine bilgilendirici konuşmalar yapmak çok önemlidir.
Genç yaştaki kızlarda pelvik ağrı ve adet sancısı sık görülen şikayetlerdir. Pelvik ağrısı olan genç kızların tedavisinde ilk basamak NSAİD (nonsteroidal antiinflamatuar) ilaçlardır. İlaçlara dirençli ağrısı olan genç kızlarda çikolata kisti mutlaka akla gelmelidir.
Erişkin kadınlarda çikolata kistleri adet döneminde bulgu verirken, genç kızlarda hem adet döneminde hem de adet dışında pelvik ağrıya sebep olabilir. Bu ağrılar nedeniyle sık sık okula gitmekte, spor aktiviteleri ve sosyal aktivitelere katılmakta güçlük çekebilirler.
Genç Kızların Endometriozis Hakkında Bilmesi Gerekenler
Ağrılı, ağır ve düzensiz adet dönemleri olan gençler mutlaka aileleri ile iletişime geçmeli ve uzman bir doktora görünmelidir. Adet ağrısı normal bir süreç olsa da yaşam kalitesini dibe çeken, ağrı kesiciler ile dinmeyen ve kişinin yataktan çıkmasına engel olacak kadar şiddetli ağrılar normal olarak algılanmamalıdır. Tuvalete giderken ağrı, sürekli yorgunluk, adet dönemleri arasında şiddetli pelvik ağrılar size endometriozis ile ilgili sinyaller veriyor olabilir.
Bu sinyalleri aldığınız zaman endişelenip korkmanıza hiç gerek yoktur. Dünyada yapılan araştırmalarda genel olarak her 10 kadından 1’inde ortaya çıkan bu rahatsızlık tedavi edilebilir ve kontrol altına alınabilir olduğu için hiçbir şekilde endişelenmenize gerek yoktur. Çikolata kisti tanısı koyulan ve hayatına mutlu, enerjik ve sorunsuz bir şekilde devam eden kadınlar olduğunu aklınızdan çıkarmayın.
Genç Kızlarda Çikolata Kistinin Diğer Bulguları Nelerdir?
Hem adet dönemi boyunda hem de adet dışı ağrı kesiciye cevap vermeyen ağrı, sırt ve bel ağrısı, şişkinlik, düzensiz adet, adet kanamasının fazla olması, ara kanama, tuvaletini yapmakta zorlanma çikolata kistinin diğer bulgularıdır.
Hangi Genç Kızlar Risk Altında?
Endometriozis genetik eğilime sahip bir hastalıktır, bu nedenle ailesinde endometriozis olan genç kızlarda (anneler, kızkardeşler ve teyzeler) çikolata kisti olma riski daha yüksektir. Fakat yakın akrabalarda olması mutlaka çikolata kistinin o kişide olacağı anlamaına gelmez. Bunun dışında erken yaşta adet görmeye başlayan, sık ve fazla miktarda adet gören, doğuştan rahim anomalisi olan genç kızlar çikolata kisti açısından risk altındadır.
Genç Kızlarda Çikolata Kisti Tanısı Nasıl Konulur?
Detaylı bir anamnez sonrası fizik muayeneye geçilir. Muayenede pelvisteki (leğen kemiğinin içi) överler (yumurtalıklar), uterus (rahim) ve vagen incelense de rektum, idrar yolları, mesane (idrar torbası) incelemeye dahil edilir. Cinsel olarak aktif olmayan genç kızlarda bu muayene vaginal yoldan yapılamayacağı için rektal muayene (makat) ve iyi bir görüntüleme amaçlı transrektal ultrason kullanılabilir.
Buna ek olarak sadece yumurtalıklara sınırlı olmayan hastalıkta, komşu organ tutulumundan (özellikle bağırsaklar) şüphelenilen durumlarda (Derin İnfiltratif Endometriozis), net ultrasonografi ile ayırt edilemeyen durumlarda (kanser?), MR’dan faydalanılmaktadır. Bağırsak tutulumunda eğer lezyonun bağırsak iç tarafını tuttuğundan şüpheleniliyorsa rektoskopi yapılmalıdır.
Endometriozis’in kesin tanısı, laparoskopik olarak lezyonların görülmesi ve bu lezyonlardan alınan doku örneklerinin patolojik olarak incelenmesi ile konur. Aynı seansta hem hastalığın varlığı, yaygınlığı (evresi) değerlendirilir, hem de doku örneği sayesinde kesin tanı konulabilmektedir. Fakat günümüzde sadece hastalığın tanısını koymak için laparoskopi (Diagnostik Laparoskopi) yapılmamaktadır. Cerrahi tedavi de yapılacaksa laparoskopi yapılmaktadır.
Genç Kızlarda Çikolata Kisti Tedavisi
Ağrı kesiciler (Nonsteroid antiinflamatuvar ilaçlar)
İbuprofen veya naproksen sodyum gibi ağrı kesiciler sıklıkla pelvik ağrı ve menstruel krampların hafifletilmesine yardımcı olmak için kullanılırlar. Bu ağrı kesici ilaçların endometriotik implantlar (organların veya barsak zarının üzerine yerleşen çikolata kisti odakları) veya endometriozisin ilerlemesi üzerinde herhangi bir etkisi yoktur. Bununla birlikte, ağrıya neden olan prostaglandinlerin üretimini azaltırlar, dolayısıyla ağrıyı da azaltabilirler.
Doğum Kontrol Hapları (Oral kontraseptif haplar, OK)
Östrojen ve progesteron kombinasyonu endometriozis tedavisinde de kullanılmaktadır. Özellikle ağrı üzerine etki etmek için kullanılırlar. Diğer bir kullanım alanı ise cerrahi sonrası tekrar hastalığın görülme riskini azaltmak için ameliyat sonrası kullanımlarıdır.
Progestinler
Progestinler (örneğin, dienogest, medroksiprogesteron asetat, noretindron asetat, norgestrel asetat) tedavide kullanılmaktadırlar. Özellikle endometriozis için ruhsatlandırılmış Dienogest hem dünyada hem de ülkemizde semptomatik hastalarda (şikayetleri olan hastalarda) yaygın olarak kullanılmaktadır. Genç kızlarda en sık yan etkileri (çok sık görülmese de); kilo kaybı, karında şişlik, akne, duygusal kararsızlık baş ağrısı ve adet düzensizliğidir. Devamlı kombine hormon tedavisini (Oral kontraseptif haplar) tolere edemeyen veya kullanımında mahsur olan hastalarda da tercih edilebilir. Daha önceki yıllarda sıklıkla OK kullanılırken, günümüzde özellikle bu hastalık için ruhsatlandırılmış progesteronlar oldukça yaygın kullanılmaktadır.
Yalancı (Geçici) Menopoz İğneleri (GnRH analogları)
Ağrıyı azaltmak ve endometriozis implantlarının (odaklarının) boyutunu küçültmek için etkili bir şekilde kullanılmaktadır. Bu ilaçlar, yumurtalıkları uyaran hormonların hipofiz bezinden salınımını engelleyerek yumurtalıklar tarafından östrojen üretimini baskılamaktadır. Sonuç olarak, tedavi sonrası adet dönemleri menopozu taklit ederek durur. Fakat 18 yaş altı genç kızlarda GnRH agonisti kullanılması önerilmemektedir.
Danazol
Yüksek androjen (erkeklerdeki baskın, yüksek seviyede bulunan hormonlar, erkeklik hormonları) ve düşük östrojen hormonal ortamı yaratarak östrojenin yumurta üretimi ve yumurtlama etkisini engelleyen sentetik bir ilaçtır. Fakat ciddi yan etki profili nedeniyle genç kızlarda tercih etmediğimiz bir ilaçtır.
Cerrahi tedavi
Endometriozis’in tedavisinde, eğer hastanın şikayetleri çok şiddetli ise, bu şikayetler tıbbi tedavi yeterli cevap vermiyorsa veya bağırsak ve idrar yollarında tıkanıklık meydana gelmiş ise ameliyat tercih edilen tedavi yöntemidir. Genç kızlarda ilerleyen zamanda çocuk isteği olacağından rahim ve yumurtalık dokusunun korunduğu konservatif yöntem (sadece endometriotik dokuların cerrahi olarak çıkartılması, yumurtakıların maksimal korunması) uygulanmalıdır.
Endometriozis cerrahisindeki en önemli nokta bu cerrahiyi yapan hekim’in gerekli bilgi ve tecrübeye sahip olması başarılı bir sonuç için olmazsa olmazdır. Yeterli tecrübeye sahip olmayan bir hekimin bu ameliyatı yapması ameliyat sırasında yüksek komplikasyon oranı (kanama, damar yaralanması, idrar yollarında ve barsakta yaralanma ve fistül) ve ameliyat sonrasında da erken dönemde hastalığın tekrarlaması ile birlikte olacaktır. Başarılı bir cerrahi ile istendiğinde kendiliğinden gebe kalabilme, ağrısız bir yaşam ve düşük hastalığın tekrarlama oranı görülecektir. Özellikle ileri evre hastalıkta, Derin İnfiltratif Endometriozis’te daha önceden hekimin bu ameliyatları çok sayıda yapmış olması başarılı bir cerrahi tedavi için çok önemlidir.
Çikolata Kisti Şüphesi Varsa Yapmanız Gerekenler
Endometriozis, rahimin iç duvarında yer alan dokuların rahim dışında oluşmasıyla meydana gelen bir rahatsızlıktır. Bu hücreler her ay regl döngüsü ile birlikte parçalanır, çünkü atılması gereken kanın vücuttan çıkmasının başka bir yolu yoktur. Bu durumda normal regl döneminiz ile karıştırabileceğiniz bir süreç yaşayabilirsiniz. Ancak en ufak bir anormallik hissinde aileniz ile görüşerek uzman bir doktordan randevu almak en sağlıklı karar olacaktır. Doktora gideceğiniz süreçte kendiniz için ağrı ve semptom günlüğü oluşturarak hasta hikayenizin tanıya yardımcı olmasını sağlayabilirsiniz.