Prof. Dr. Taner Usta ile Çikolata Kisti Hastalığı Hakkında Kısa Kısa...

Çikolata Kisti Nasıl Fark Edilir?

Endometriozis üreme çağındaki 10 kadından 1’nde görülür (çoğunlukla 15-49 yaşları arasında). Dünyada yaklaşık 176 milyon kadında endometriozis görülür. Ülkemizde de yaklaşık 2 milyon kadınımızın endometriozis hastalığına sahip olduğunu tahmin ediyoruz.

Endometriozis bir üreme çağı hastalığıdır ve en çok 30’lu yaşlarda görülür. Kadınların fiziksel, mental ve sosyal hayatını da etkileyebilir. Kadınların farkındalığının olmaması veya semptomların normalleşmesi, hastalığın ilk semptomlarının fark edilmesinden tanısının konulmasına kadar geçen süreyi uzatır.

Ağrılı adet, ağrılı ilişki ve kronik kasık ağrısı olan kadınlarda %70 oranında görülmektedir. İnfertilite problemi olan kadınlarda %30-40 oranında görülmektedir. Genel olarak üreme çağındaki (15-49 yaş) her 10 kadının birinde görülmektedir. Adolesan dediğimiz 13-19 yaş grubunda endometriozis sık görülmemekle birlikte şiddetli adet ağrısı olan ve de ağrı kesicilere cevap gözlenmeyen genç kızlarda endometriozis bulunma sıklığı %70’lere kadar çıkmaktadır.

Rahim içini döşeyen, endometrium denilen dokunun rahim dışı organlarda yerleşmesidir. Sıklık sırasıyla görüldüğü organlar karın içini döşeyen periton zarı, yumurtalıklar, tüpler, vajina, bağırsaklar, mesane, üreter, umbilikus (göbek deliği), eski operasyon dikiş bölgeleri, akciğerler, diyafram, burun, beyin, göz, meme dokusu, kalp, dalak olarak bildirilmiştir. En sık, %60-75 oranında, yumurtalıklarda görülmektedir.

Endometriozis belirtileri nelerdir?

Endometriozis belirtileri nelerdir?

Sonuçta oluşan endometriozis odakları estrojen hormonunun adet döngüsündeki değişimlerine göre büyümekte ve kanamakta, daha derine doğru yayılmakta, bunlara bağlı olarak da bulunduğu bölgelerde ağrı ve yapışıklıklar oluşturmaktadır. Endometriozis odaklarını bağışıklık sistemi hücreleri ortadan kaldırmaya çalışırken iltihabi bir durum da beraberinde oluşmaktadır, buna bağlı nedbe dokuları, ciddi yapışıklıklar meydana gelmektedir.

Ağrılı adet, ağrılı cinsel ilişki (kasıklara ve makata vuran ağrı), infertilite, kabızlık, hazımsızlık, şişkinlik, karın ağrısı, pelviste yani karın alt kısmında rahatsızlık hissi, adet düzensizliği, adet öncesi lekelenme, sık idrara çıkma, kanlı idrar, yan ağrısı endometriozisi akla getiren hasta şikayetleridir (Tablo 1). Zaman zaman hiç şikayet oluşturmaz ve ameliyat ya da ultrasonografi esnasında görülür.

Tablo 1. Endometriozis olabileceğini sıklıkla düşündüren klinik şikayetler.

Endometriozis tanısı nasıl konulur?

Öncelikle her hastalıkta olduğu gibi hastanın şikayetleri ve kişisel hikayesi alınır. Daha sonra jinekolojik muayene ve ultrasonografisi yapılır. Pelvik muayene esnasında hassasiyet, ağrı ifadesi,rahim ve yumurtalıkların hareketinin kısıtlı olması endometriozisi düşündürmektedir. Zaman zaman spekulum muayenesi esnasında serviks (rahim ağzı) arkasında mavi-mor nodüler lezyonlar görülebilmekte, bu basit bulgu pelvisin derin dokularında endometriozis varlığını ifade etmektedir. Bu nedenle spekulum ile pelvik muayene tanı konulmasında önemlidir.

Tanıdaki yardımcı yöntemlerden en bilgi verici olanı ultrasonografidir. Ultrasonografide overdeki endometrioma dediğimiz çikolata kistleri, overlerle rahim arası ciddi yapışıklıklar, zaman zaman barsak, rektum, mesanede endometriotik nodüller görüntülenebilmektedir. İleri görüntüleme yöntemleri olan MRI, BT, özellikle derin endometriozis dediğimiz endometriozisin derin pelvik dokuları tuttuğu durumlarda faydalı olmaktadır.

Yine bir başka yardımcı yöntem kan testleri olup en sıklıkla Ca 125 ve Ca 19-9 istenmektedir. Fakat bu testlerin endometriozisi tanımada hassasiyeti düşük olup sadece ek tetkik olarak istenmektedir.

Endometriozisin kesin tanısı laparoskopi ile doku biyopsisi yapılarak konulur. Laparoskopi esnasında endometriozis hafif (evre 1-2) ve şiddetli (evre 3-4) olarak değerlendirilebilir. Bir başka sınıflandırmada endometriozis periton endometriozisi, over endometriozisi ve derin endometriozis olmak üzere 3 grupta değerlendirilmektedir. Periton yani karın zarı ve overde endometriozis tespit etmek laparoskopi esnasında kolay olmasına rağmen, derin endometriozis derin pelvik dokuları tuttuğundan operasyon esnasında gözden kaçırılabilir.

Endometriozis Nasıl Tedavi Edilir?

Endometriozis hastalığının evresi, şiddeti tedavi yaklaşımını etkilemektedir. Tedavide belirleyici iki önemli faktör ağrı ve infertilite (çocuk isteği)’dir.

Endometriozis tedavisinde medikal ilaç kullanımı ve cerrahi olmak üzere 2 temel yaklaşım vardır.

İlaç Tedavisi

Medikal ilaç ile tedavide amaç düşük estrojenik bir durum oluşturarak endometriozis lezyonlarını baskılamak, enflamasyonu azaltmak, endometriozis lezyonlarının ilerlemesini durdurmaktır. İlaç tedavisinde ağrı kesiciler, doğum kontrol hapları, progesteron içeren ilaçlar ve rahim içi sistemler (spiral), GnRH analogları dediğimiz aylık ya da 3 aylık iğneler, aromataz inhibitörleri yer almaktadır. Bunlar arasında yan etki ve fiyat açısından fark vardır. İlaç tedavisi ne şekilde olursa olsun tedaviden 2 yıl sonra %50 oranında endometriozis tekrarlayabiliyor.

Cerrahi Tedavi

Cerrahi tedavide amaç normal anatomiyi sağlamak, yapışıklıkları açmak, yumurtalık kistlerini kalan yumurtalık dokusuna en az hasar verecek şekilde çıkarmak, peritondaki endometriozis odaklarını ve derin endometriozis nodüllerini çıkarmaktır. Cerrahi Tedavide Laparoskopi veya Robotik Cerrahi gibi kapalı cerrahi yöntemler kullanılır. Açık cerrahi ise tercih edilmez. Laparoskopi/Robotik cerrahide göbek deliğine açılan küçük bir kesi aracılığı ile gerçekleştirilir.

Cerrahi sonrası medikal ilaç tedavisi uygulanması hem semptomların hem de yeniden ortaya çıkışını geciktirebilir.

Ağrı şikayeti ön planda ise medikal tedavi de cerrahi tedavi de önerilebilir fakat cerrahi tedavi ağrı için en etkin yöntemdir. Burada kadının çocuk isteği ve yaşı önem kazanmaktadır. Menopozda endometriozis tespit edilen kadınlarda cerrahi tedavi düşünülmelidir.

Zaman zaman endometriozis cerrahisi çok zorlu olabilmekte, barsak ve mesane tutulumları görülebilmekte, bu olgularda kolon (barsak) cerrahı ve ürolog ile birlikte bir ekip olarak ameliyatı yapmak uygun olmaktadır. Sonuç olarak, endometriozis tedavisi bireyselleştirilmelidir.

Endometriozis Hakkındaki Gerçekler

Endometriozis Hakkındaki Gerçekler

Endometriozis’li Anne veya Kızkardeş Olması ?

Hastalığın bilinen bir sebebi yoktur, fakat genetik olarak yatkın kadınlarda görülmesi daha olasıdır. Annesinde veya kız kardeşinde endometriozis olan kadınlar, hastalığa yakalanma açısından daha risklidir. Çevresel faktörler de hastalığın gelişiminde rol oynayabilir. Araştırmalarda, endometriozis’in dioksine (çevresel bir atık) maruz kalanlarda riskin arrtığı gösterilmiştir.

Gebe Kalmak Hastalığı Yok Eder Mi?

Gebelik, hastalığın semptomlarını azaltabilir. Fakat hastalığı tamamen tedavi etmez. Sıklıkla lohusalık sonrası hastalık kaldığı yerden devam eder.

Rahmin Alınması Endometriozis’de Çözümmüdür?

Histerektomi bir grup hasta da semptomları azaltabilir. Fakat hastalığın kesin bir tedavisi değildir. Tedavideki en önemli nokta rahmin alınması değil, bütün endometriozis odaklarının çıkarılmasıdır.

Endometriozis’li Kadınlarda Yumurtalık Kanseri Riskinde Farklılık Varmı?

Endometriozisli kadınların over kanseri açısından daha risklidir. Risk artışı olsa da, bu risk oldukça düşüktür. Risk özellikle 45 yaşından sonra artmaktadır.

Prof. Dr. A. Taner Usta

Endometriozis ve Kronik Pelvik Ağrı Merkezi,

Kadin Hastaliklari ve Dogum Klinigi,

Acibadem Altunizade Hastanesi,

Acibadem MAA Universitesi, 

Istanbul.

Taner A. Usta M.D., Professor of Obstetrics and Gynecology, 

Endometriosis and Pelvic Pain Center

Department of Ob&Gyn

Acibadem Altunizade Hospital,

Acibadem Mehmet Ali Aydinlar University, Istanbul.

Board Member of Turkish Gynecologic Endoscopy Society,

President of Turkish Endometriosis&Adenomyosis Society.